Diet Kramer (1907-1965)? Een enkeling weet het misschien
nog: de schrijfster van protestants-christelijke romans voor ‘oudere meisjes’ als
Razende Roeltje en Roeland Westhout. Janneke van der Veer (1953),
jarenlang hoofdredacteur van Boekenpost,
promoveerde met ‘Onrustig is ons hart’ op haar leven en schrijverschap. Ze noemt deze
biografie ‘niet vanzelfsprekend’ en stelt dat Kramer vaak wordt verward met Rie
Cramer (1887-1977). De drogistendochter Kramer, zo lezen we, doet ouderwets aan
door de waarden die haar boeken pedagogisch uitdragen: harmonisch gezinsleven,
vaderlandsliefde, arbeidszin en spaarzaamheid. De vraag is: kan een biografie
ons iets zeggen als we de boeken van Kramer niet meer gaan lezen? Haar
levensverhaal lijkt niet op dat van haar romanhelden: ‘In tegenstelling tot
haar hoofdpersonen kwam zij niet gelouterd uit de strijd.’ Diet maakt een stevige
indruk: komend uit een jongensgezin voetbalde ze op straat. Ze zette haar
artistieke aspiraties door tegen de moraal van een middenstandsgezin in en
debuteerde als zeventienjarige met een schets in De Telegraaf. Haar debuutroman, Stans
van de Vijf-jarige, verscheen in 1924. In 1929 leerde ze op vakantie in
Limburg haar toekomstige echtgenoot Wim Muller kennen. Enkele jaren later
leverde dat drama op, en tegelijk spanning in het boek: Diet Kramer nam in 1933
de boot naar Nederlands-Indië, waar Muller rector was van het Bataviaasch
Lyceum. Zijn vrouw en twee van zijn drie kinderen vertrokken kort daarvoor naar
Nederland. Muller scheidde en trouwde met Diet met wie hij nog twee kinderen
kreeg. Tijdens de Japanse bezetting was het gezin geïnterneerd. Muller stierf
vlak voor de bevrijding, waarna Diet begin 1946 met de kinderen terugreisde naar
Nederland. Ze ging samenwonen met het gezin van een vrouw die ook haar man had
verloren. Een lesbische relatie sluit Van der Veer niet uit. De vrouw van Frits
Philips bewonderde Kramers boeken en steunde haar financieel. Ze gaf het
schrijven niet op, maar belandde, gebroken door het Indische avontuur, in
psychiatrische instellingen. Diet Kramer stierf op haar 58-ste eenzaam in het
antroposofische rusthuis Huize Novalis in Den Haag. Een schijnbaar
onaantrekkelijk onderwerp levert een boeiende, gewetensvol vertelde
levensgeschiedenis en een intrigerend tijdsbeeld op rond een vrouw die in
verzuild Nederland en Indië de grenzen opzocht. Janneke van der Veer verdient
alle lof voor dit rijk gedocumenteerde boek dat ook leest als pleidooi voor ouderwets
vakwerk.
Janneke van der Veer, ‘Onrustig
is ons hart’. Leven en schrijverschap van Diet Kramer (1907-1965).
Schalkhaar: De Eierland Pers, 2018. 480 p. € 29,50 (Oerdijk 1c, 7433 AE
Schalkhaar eierlandpers@kpnmail.nl)
| Eerder verschenen in de rubriek 'Schoon & haaks', De Parelduiker 23 (2018), nr. 3, pp. 72-73.
