In de herfst van 2006 was ik
in Lviv. Het voelde als een thuiskomst. Donkere middeleeuwse kerken, kloeke straatkeien,
melancholieke parken met Weense Jugendstillantaarns, gammele sovjettrammetjes,
straten met blauwe regen en zonder reclames, oker gesauste gevels, het immense station,
getuige van zoveel definitief afscheid – zo moest een stad er uitzien. Het grote
standbeeld van Stepan Bandera - voor sommigen een held, voor anderen een nazi -
stond er nog niet. Het boek Lemberg –Lwów – Lviv (Bas Lubberhuizen, 2008) dat ik over de Fatale Stad schreef,
was voor vertrek praktisch af. Ik gidste drie reisgenoten langs de literaire en
documentaire plekken van het manuscript. Sindsdien ben ik niet teruggeweest:
misschien om overweldigende indrukken niet uit te wissen? Maar anderen gingen
verder. Michiel Driebergen (1980) nestelde zich als journalist in Lviv, liet
via de radio van zich horen en ontpopte zich als blogger. Na De joden van Lemberg (Boekenbent, 2012) komen
hij en enkele compagnons met het imposante boekwerk Lviv, stad van paradoxen dat door een adresloze
gelegenheidsuitgever op de markt is gebracht. Het boek is grotendeels het
resultaat van spontane kennismakingen. Stedenbouwkundige Kees van Ruyven (1948)
bekent zelfs dat hij nog in 2012 niet van een stad Lviv had gehoord. Een persoonlijke
kanttekening: het paginagroot geciteerde gedicht ‘Het Hoge Slot’ van Zbigniew
Herbert is niet door mij maar door Gerard Rasch vertaald en wel ben ik de
vertaler van het boekmotto van Joseph Roth. De grote kracht van dit boek zit in
de indringende kleurenfoto’s van ex-planoloog en ex-wethouder Dolph Kessler
(1950). Voor plekjes achteraf, zoals het schijnbaar nietszeggende moerassige
bosje dat de executieplaats bij het Janovska-concentratiekamp was, heeft hij
niet minder oog dan voor oude monumenten. De geschiedenis, die als een
slagschaduw over Lviv ligt, wordt tastbaar. Ook de recente Maidan-periode duikt
nog op. Bovendien biedt dit boek, met zowel Nederlandse als Engelse tekst,
interessant kaartmateriaal. Het blijft een wonder dat Lviv in al zijn
dubbelzinnige pracht achter het IJzeren Gordijn geconserveerd bleef. Maar de
recente Maidan-periode, die het boek ook dekt, maakt eens te meer duidelijk dat
de stad niet alleen een van vrijwel alle synagogen ontdaan openluchtmuseum van
het Habsburgse rijk is maar ook een nationalistisch bolwerk waaraan het huidige
Oekraïne een groot deel van zijn identiteit ontleent.
Dolph Kessler (foto’s),
Michiel Driebergen, Kees van Ruyven, Ruud Mey (tekst), Herman Zonderland
(kaarten), Lviv, stad van paradoxen. City of paradoxes. Mauritsheech
Publishers i.s.m. Apriori Publishers, Lviv, 2014. 256 p. € 35 (vriendenvanlviv@gmail.com).
| Eerder verschenen in de rubriek 'Schoon & haaks' in De Parelduiker 20 (2015), nr. 2, pp. 67-68.
