zondag 5 november 2017

Citaten en aforismen van Lucebert (Recensie)

LUCEBERT ALS CITATENKAMPIOEN

Voor een dichter is het wel de grootste eer om anoniem invloed uit te oefenen, geciteerd te worden zonder dat sprekers weten wie ze citeren. Van Dale-hoofdredacteur Ton den Boon (1962) publiceerde in 2007 bij de Nijmeegse uitgeverij BnM Wie wil stralen die moet branden, een boekje over de invloed van Lucebert (1924-1994) op de Nederlandse taal. Onder dezelfde titel komt hij nu bij uitgeverij De Weideblik met een gewijzigde versie, wederom verlucht door tekeningen uit Luceberts archief. Het gaat om een lange inleiding over Luceberts taalgebruik, metaforiek, idioom en grammatica én een ongeveer even lange bloemlezing, alles met bronverwijzing. Zo lezen we over magische regels als ‘de oude meepse barg ligt / nimmermeer in drab’ die kennelijk terugverwijst naar fanatiek woordenboekgebruik van Lucebert: hij graasde de Van Dale af. Geen moderne dichter had zo veel invloed op het Nederlands als Lucebert, stelt Den Boon. Maar hoe weet en meet je zoiets? Den Boon komt met verwijzingen naar het werk van Kousbroek, Hofland, Campert, Elburg en Nooteboom. Maar vrienden en generatiegenoten tellen eigenlijk niet mee. Wim de Bie en Ilja Pfeijffer lijken sterkere bronnen. Beroemde regels van Lucebert zijn er genoeg maar het is de vraag of flarden uit zijn taal, buiten de aan treinreizigers bekende Rotterdamse gevelspreuk ‘alles van waarde is weerloos’, werkelijk zo veelvuldig in de omgangstaal voorkomen als Den Boon soms suggereert. Waar eindigt een incrowd die veel weet en begint een algemeen publiek waar men die invloed uiteindelijk moet zoeken? Hoeveel lezers van dit blad kennen ‘dichters van fluweel’, ‘overal zanikt bagger’ of ‘eenvouds lichte waters’? Maar dit is een aanstekelijk geschreven boekje dat bewijst dat je taalkundig en zonder biografische details boeiend over een dichter kunt schrijven. Dan blijkt ook hoe ijzersterk en rijk Luceberts poëzie is. Ten slotte iets uit de bloemlezing, misschien een waarschuwing voor op de gevel van het Letterkundig Museum: ‘Roem is een fata morgana en dichters worden alleen bewierookt in heel kleine kamertjes, die op slot zijn.’

Ton den Boon (ed.), Wie wil stralen die moet branden. Citaten en aforismen van Lucebert. Met een inleiding over de invloed van Lucebert op de Nederlandse taal. Varik: De Weideblik, 2016. 95 p. € 7,50 (Molenstraat 6-6a, 4064 EG Varik lexiton@planet.nl).
 
| Eerder gepubliceerd in de rubriek 'Schoon & haaks' in De Parelduiker 21 (2016), nr. 5, pp. 66-67.