RAMSES SHAFFY EN ZIJN LEIDSE JAREN
Het is al decennia nauwelijks meer voor te
stellen: aan de zeezijde van het Leidse station stonden ooit, grenzend aan het
terrein van het oude Academische Ziekenhuis, de chique herenhuizen van het Terweepark
die voor de sloop nog verloederden als studentenhuizen. Op nr. 5, waar nu de
eetzaak van Lebkov & Sons zit, woonde het gastvrije en muzikale gezin van
cardioloog en verzetsman Herman Snellen (1905-1998). Chansonnier Ramses Shaffy
(1933-2009), geboren in Parijs als kind van een Egyptische diplomaat en
Russisch-Poolse gravin, vindt er begin mei 1940 domicilie als pleegkind. In het lied ‘Eens in de honderd jaar’ memoreert hij zijn Leidse
huis: ‘Eens in de honderd jaar vindt die zijn huis’. Op zijn achttiende
vertrekt Ramses naar Amsterdam. Peter van der Geer toont in het gidsje Ramses
Shaffy en zijn Leidse jaren de Leidse plaatsen uit zijn leven: de tijd dat
hij opgroeit als Didi. Aanleiding is de onthulling in 2019 van een monument
voor Ramses aan het fietspad van het station richting Rijnsburgerweg, vlak
achter de plek waar het huis stond. Het vijf meter hoge beeld stelt twee armen
voor die naar de hemel reiken. De boog die hen verbindt bevat de bekendste
regel uit Ramses’ repertoire: ‘Hoog Sammy kijk omhoog Sammy’. Het blijkt een
toespeling op een Joodse klasgenoot die gebogen liep. De indruk is
overduidelijk: aan zijn Leidse pleegouders en ‘het huis waar het begon’ (‘Sneeuw
voor Wendela’), met de Grotrian Steinweg vleugel die tot zijn beschikking kwam,
heeft Ramses veel gehad. Hij koos voor de familie Snellen toen zijn biologische
moeder hem ooit kwam opeisen. Niet voor niets liggen rond de twee pilaren, die
de pleegouders symboliseren, stenen met Ramses’ uitspraak uit 1995: ‘Hier lag de schoonheid en de basis van mijn leven’. Dat
neemt niet weg dat zijn verdere leven meer lijkt op het avontuurlijke bestaan
van zijn moeder dan van zijn keurige, liberale Leidse pleegouders. In ‘Laat me’
zingt Ramses ook glashelder: ‘Ik ben gelukkig niet verankerd’.
Peter van der
Geer, Ramses Shaffy en zijn Leidse jaren. Leiden: Ginkgo, 2019. 67 pp. € 9,95 (uitgeverijginkgo@xs4all.nl)
| Eerder verschenen in de rubriek 'Schoon & haaks', De Parelduiker 24 (2019), nr. 5, p. 79.
