CULTSTATUS VOOR AMOENE VAN HAERSOLTE?
Amœne van Haersolte (1890-1952)
deelde, samen met de reeds overleden Arthur van Schendel, in 1947 de eerste
P.C. Hooftprijs. De toekenning leek een galant gebaar naar een barones op een
Dalfens landgoed die ziek was. Na haar dood werd ze snel vergeten, als een
beginnersfout van de nieuwe staatsprijsjury. Inmiddels doet Van Haersolte aanzienlijk solider aan dan menig recent
laureaat. Dat blijkt wel uit het verhaal Het ganzenbord dat verscheen in
de smaakvolle reeks De Utrechtse Boekhoudpers van Salon Saffier. Bezorger Eugène
Westra gaf het uit naar de bundel Lucile (Van Oorschot, 1951), een van de
vier prozaboeken die tijdens Van Haersoltes leven verschenen. Wat opvalt is de
bijzondere stijl: zeer verzorgd, sfeervol, door weglatingen mysterieus, vol detailkennis
van de geheimtaal van het adellijke milieu en het intonatieregister dat daarbij
hoort. Een meisje keert terug na een bezoek aan een burgerlijk vriendinnetje: ‘Toen
de twee de salon binnentraden, zat Mevrouw daar in haar fauteuil in het
bleu-nuit met pailletten, trok ze zich moeizaam een paar lange peau de suède
niet al te wijde handschoenen over de hand. Haar fijn en klassiek profiel en de
simpele maar loodzware haarwrong deden het goed, ja edel tegen het purper velours
d’Utrecht van de stoel. Lucile’s vader keek de courant in, hij was in rok,
stond met de rug naar het vuur zich te warmen.’ De tegenstelling tussen de uitvoerig
afgebeelde, zich langzaam voor vertrek gereed makende vrouw en de kort aangeduide,
waarschijnlijk verveeld afzijdig wachtende man, alleen ‘in rok’, is meesterlijk uitgebeeld. De stelling van
Westra dat het verhaal aan een secretaresse is gedicteerd, lijkt aannemelijk. Inderdaad
is dit proza bij uitstek geschikt om voor te lezen: Van Haersolte leek te schrijven
zoals een adellijke dame sprak. Wat toen misschien ouderwets leek, klinkt nu vooral
authentiek.
Deze uitgave is een vervolg op de novelle De laatsten (1927), de eerste boekpublicatie van Van Haersolte die Eugène Westra in 2016 en 2017 privé herdrukte, twee drukken van elk 75 exemplaren die zijn uitverkocht. Pas nu hoor ik van deze uitgaven die de Koninklijke Bibliotheek niet heeft. Weer lezen we die bijzondere plechtige taal, ook in de simpelste zinnen: ‘Vrijdag …. marktdag; een schaarsche wagen begon te rijden op den weg stadwaarts.’ Amœne van Haersolte, wier boeken al jaren raadselachtig onvindbaar op de antiquarische boekenmarkt zijn, heeft vermoedelijk in kleine kring een cultstatus opgebouwd. We kijken uit naar een nieuwe stap.
Amœne van Haersolte, Het
ganzenbord. Utrecht: Salon Saffier, 2022. 24 pp. Opl. 75 ex. € 9 (info@salonsaffier.nl)
| Eerder verschenen in de rubriek 'Schoon & haaks', De Parelduiker 28 (2023), nr. 1, pp. 73-74.
