MOOS COHEN EN DE FRIEDESCHE MOLEN
Moos (Mozes) Cohen (1901-1942), een in Tiel geboren Joodse schilder en
tekenaar, probeerde in 1942 met zijn vrouw vanuit Amsterdam via Frankrijk
Zwitserland te bereiken. Aan de Zwitserse grens hielden de Duitsers hen aan,
volgens getuigenissen na verraad van Franse gendarmes die de weg hadden gewezen. Cohen belandde in doorgangskamp Drancy en werd eind
1942 in Auschwitz vermoord. Zijn niet-Joodse vrouw kon naar Nederland
terugkeren, maar toonde geen belangstelling meer voor Cohens werk dat hij bij
een vriendin in bewaring had gegeven. Dat verklaarde althans deze vriendin
nadat ze de ruim tweeduizend tekeningen en schilderijen in 1988 voor 750 gulden
aan uitdragerij Mevius & Italiaander aan de Overtoom had verkocht. Deze
verkocht de collectie voor 17.000 gulden door aan Hein van Stekelenburg van antiquariaat
De Friedesche Molen in de Rosmarijnsteeg. Het Joods Historisch Museum bood daarop
het dubbele, maar Van Stekelenburg vond dat veel te weinig. De rechtmatigheid
van zijn aankoop is in twijfel getrokken, omdat het niet ondubbelzinnig vastligt
wie de eigenaar was (Het Parool, 17
november 2007). Of de collectie na deze voorgeschiedenis ooit nog te verkopen
is? De handgeschreven verklaring die de inmiddels overleden vriendin ná de
transactie op verzoek van Van Stekelenburg maakte, zal in ieder geval minimale rechtswaarde
hebben. Van Stekelenburgs versie van dit gebeuren, ondersteund door rekeningen,
taxatierapporten en andere documenten staat in het boek Moos Cohen 1901-1942. De vruchten rijpen: of ik rijpen zal? De
ondertitel verwijst naar de titel van een schilderij van Cohen. Het fraai
uitgegeven boek bevat afbeeldingen van honderden aquarellen, tekeningen en
schilderijen van Cohen. Van Stekelenburg geeft nauwelijks kunsthistorische informatie
over de afzonderlijke stukken uit zijn collectie: vrijwel geen titels,
dateringen, verwijzingen of identificaties van geportretteerde personen. Maar Moos
Cohens prachtige portretten uit de realistische school, die decennia ongezien op
een zolder op de Stadionkade lagen, spreken voor zich.
Hein van Stekelenburg, Moos Cohen
1901-1942. De vruchten rijpen: of ik rijpen zal? Amsterdam: De Friedesche Molen, 2018. 192 p. € 20
(Jan de Louterstraat 10, 1063 kx
Amsterdam, info@friedeschemolen.nl).
| Eerder verschenen in de rubriek 'Schoon & haaks' in De Parelduiker 23 (2018), nr. 5, pp. 73-74.
