J. van Oudshoorn (1876-1951) meldt in zijn dagboek (Dagboek 1943-1947, Statenhofpers, 2016),
dat hij op zaterdag 6 oktober 1945 op de Haagse Kneuterdijk Adrianus Millenaar
(1899-1986) ontmoette, de oud-landbouwattaché met wie hij in de jaren 1928-1933
werkte op de Nederlandse legatie in Berlijn. Hij zat ‘zonder cent’ met hem in
café ‘t Goude Hooft. Millenaar had kennelijk veel respect voor de bejaarde
oud-kanselier, want bij het afscheid in de Grote Markstraat staat hij ‘met
ontbloot hoofd, welk eerbiedsbetoon de aandacht trekt.’ Millenaar vertelt over
personele zaken op Buitenlandse Zaken maar Van Oudshoorn noteert niets over de
oorlog. Zweeg Millenaar daarover? Bijna de hele oorlog behartigde Millenaar,
als enige achtergeblevene in het legatiegebouw aan de Rauchstrasse, onder
Zweedse protectie de Nederlandse belangen in Berlijn. Hij zette zich in voor
gevangenen en bezocht concentratiekampen en gevangenissen als Sachsenhausen,
Buchenwald en Colditz. Zijn in Massachusetts woonachtige dochter Adriana
Millenaar Brown (1938), die als kind in Berlijn bleef, publiceert nu zijn
biografie An Unlikely Hero die ik
liever in het Nederlands had gelezen. De bescheiden, slechthorende Brabantse boerenzoon
Millenaar blijft in onze literatuur een voetnoot bij Van Oudshoorn, maar in de wijde
wereld was hij veel meer. Weinig Nederlanders zullen zo’n unieke, diepgaande
kennis hebben gehad van Berlijn en Duitse politieke verhoudingen, en niet
alleen van de jaren twintig en de hele nazitijd: na de oorlog keerde hij als
kolonel van de Nederlandse militaire missie in de deels verwoeste stad terug,
maakte de Sovjet-blokkade mee en werd uiteindelijk nog consul-generaal. Berlijnse
memoires heeft hij helaas niet gepubliceerd.
Adriana
Millenaar Brown, An Unlikely Hero:
Adrianus Millenaar. Dutch Farmer Turned Diplomat in World War II Europe. Manchester
Center, VT: Shires Press, 2015. 271 pp. $ 29,95 (www.northshire.com of www.amazon.com).
| Eerder verschenen in de rubriek 'Schoon & haaks', De Parelduiker 22 (2017), nr. 2/3, pp. 171-172.
