JORIS HUYSMANS EN DE PENSIOENSTRESS
Uitgeverij De Wilde Tomaat van Joan Ter
Maten pikt pareltjes op die grote uitgevers laten liggen. We zagen het met het
verhaal Teddy van Joeri Kazakov (deze
rubriek 2018/5) dat in stapels bij de AKO kan liggen. Nu verschijnt De pensionering van meneer Bougran (1888;
eerste publicatie 1964) van de Franse auteur Joris-Karl Huysmans (1848-1907). Decennia
werkte deze op het ministerie van Binnenlandse Zaken en schreef onder werktijd romans
op officieel briefpapier. Dit verhaal begint met een gezonde klerk Bougran, die
van zijn bureauchef te horen krijgt: ‘u bent met ingang van volgende maand
gepensioneerd wegens gezondheidsklachten opgelopen bij de uitoefening van uw
functie’. Bougran, vrijgezel zonder vrienden, ziet de leegte al aankomen: ‘Waarom
zou je afleiding zoeken voor een beroep dat in je bloed zit en je volledig in
beslag neemt?’ Lezen, wandelen, parken, musea – het helpt niet. Schokkend ontmoedigend
komt Bougrans eenmalige bezoek aan zijn oud-collega’s over: ‘hij werd door hen
begroet als iemand die er niet meer bij hoort – killetjes. Men informeerde
ongeïnteresseerd naar zijn gezondheid; sommigen veinsden jaloezie en bezongen de
vrijheid die hij genoot en de wandelingen die hij vast graag maakte.’ De oplossing
is: zijn oude kantoor thuis nabouwen en fictief werk verrichten, ‘maar het
ontbrak aan de geluiden, de gesprekken, het komen en gaan van collega’s’. Hij
huurt een oude bediende in om zijn ambiance te verlevendigen, maar sterft nadat
deze met zijn huishoudster in conflict komt. Ondertussen noemt Huysmans nergens
Bougrans voornaam: zo anoniem en onbetekenend blijft zijn held. Deze meesterlijke
parabel over fatale identificatie met een functie lijkt het onvermijdelijke
cadeau voor elke 60-plusser die vervroegde pensionering nastreeft. Huysmans geeft
een onverwacht voorproefje van twintigste-eeuws, kafkaësk proza over vervreemding
en moordende bureaucratie.
Joris-Karl Huysmans, De pensionering van meneer Bougran. Vert. Walter van der Star. Amsterdam: De Wilde Tomaat, 2019. 38 pp. € 7,90
(dewildetomaat@ziggo.nl)
| Eerder verschenen in De Parelduiker 25 (2020), pp. 91-92.
