GALINKA EHRENFEST EN EL PINTOR
In de Leidse Witte Rozenstraat staat een groot, on-Nederlands vrijstaand huis dat in zijn vervallenheid Hitchcock-achtig aandoet. Hier woonden de in Wenen geboren hoogleraar wiskunde Paul Ehrenfest en zijn gezin. Zijn Russische vrouw Tatjana Afanesjeva, ook wiskundige, was de ontwerpster van het huis. Dochter Galinka Ehrenfest (1910-1979) is de enige niet-bêta in het door drama’s geplaagde gezin: de vader pleegt zelfmoord na haar zwakzinnige broer gedood te hebben, een andere broer komt om op skivakantie in de Alpen. Van jongs af houdt Galina van tekenen, knutselen en theater maken en vooral van omgang met kinderen. Ze speelt op een viool die Albert Einstein, huisvriend en collega van Ehrenfest, voor haar had gekocht. Ze zwerft enige tijd door de Verenigde Staten. In 1935 schrijft ze zich in op de Nieuwe Kunstschool in Amsterdam. Paul Citroen is haar leermeester in deze Bauhaus-achtige instelling. Hier leert ze haar latere echtgenoot Jacob Kloot (1916-1943) kennen. Kloot nam het initiatief voor de op Keizersgracht 153 gevestigde handelsonderneming Corunda, die tijdens de bezetting onder de naam El Pintor een serie modernistische kinderboeken en -spellen uitbracht. Hij was de organisator, artistieke ideeën kwamen van haar. Het boek van Linda Horn Galinka Ehrenfest en El Pintor documenteert minutieus de zeventien El Pintor-uitgaven die inmiddels kostbare verzamelobjecten zijn. Godfried Bomans zien we onder de tekstschrijvers. Kom binnen in het huis van El Pintor waar je mag: klimmen, springen, zwemmen, snoepen, schilderen, schaatsen, knoeien, koken, glijden, vliegen, vissen, varen (1943) blijft de meest bekende en geliefde uitgave. De titel verwoordt Galinka’s missie: kinderen stimuleren hun fantasie te gebruiken en aanzetten dingen zelf te ontdekken. De boekjes tonen een verrassend vrolijke en stoute noot tijdens de oorlog. Enkele uitgaven verschenen zelfs in grote oplage in Duitse vertaling. De keerzijde was de arrestatie van Galinka’s Joodse echtgenoot en zijn dood in Sobibor. In 1946 komt nog een laatste El Pintor-deeltje uit. Daarna legt Galinka zich onder meer toe op het maken van meubels. Ze trekt zich terug in het Limburgse Gronsveld in een huis dat ze in het voetspoor van haar moeder zelf ontwerpt. Aan het einde van haar leven propageert ze nog de Ooievaarsregeling, een voorstel voor een volksverzekering voor vrouwen met kinderen: elk kind krijgt hier recht op een vrijgestelde verzorgster. Het concept blijft nog lang vrij bekend, maar de regeling komt er niet. Beroemd was en blijft El Pintor, haar unieke creatie. Dit fraai geïllustreerde boek ontrafelt veel van de geheimen achter een voor generaties kinderen van weleer nog altijd mythische naam.
Linda
Horn, Galinka Ehrenfest en El Pintor.
“Vraag Einstein of hij mijn viool meeneemt”. Amsterdam: De Buitenkant,
2019. 192 pp. € 45 (www.uitgeverijdebuitenkant.nl)
| Eerder verschenen in de rubriek 'Schoon & haaks', in De Parelduiker 24 (2019), nr. 5, pp. 78-79.
