Voor een dichter is het wel de grootste eer om anoniem
invloed uit te oefenen, geciteerd te worden zonder dat sprekers weten wie ze
citeren. Van Dale-hoofdredacteur Ton den Boon (1962) publiceerde in 2007 bij de
Nijmeegse uitgeverij BnM Wie wil stralen
die moet branden, een boekje over de invloed van Lucebert (1924-1994) op de
Nederlandse taal. Onder dezelfde titel komt hij nu bij uitgeverij De Weideblik
met een gewijzigde versie, wederom verlucht door tekeningen uit Luceberts
archief. Het gaat om een lange inleiding over Luceberts taalgebruik,
metaforiek, idioom en grammatica én een ongeveer even lange bloemlezing, alles
met bronverwijzing. Zo lezen we over magische regels als ‘de oude meepse barg
ligt / nimmermeer in drab’ die kennelijk terugverwijst naar fanatiek
woordenboekgebruik van Lucebert: hij graasde de Van Dale af. Geen moderne
dichter had zo veel invloed op het Nederlands als Lucebert, stelt Den Boon. Maar
hoe weet en meet je zoiets? Den Boon komt met verwijzingen naar het werk van
Kousbroek, Hofland, Campert, Elburg en Nooteboom. Maar vrienden en
generatiegenoten tellen eigenlijk niet mee. Wim de Bie en Ilja Pfeijffer lijken
sterkere bronnen. Beroemde regels van Lucebert zijn er genoeg maar het is de
vraag of flarden uit zijn taal, buiten de aan treinreizigers bekende
Rotterdamse gevelspreuk ‘alles van waarde is weerloos’, werkelijk zo veelvuldig
in de omgangstaal voorkomen als Den Boon soms suggereert. Waar eindigt een
incrowd die veel weet en begint een algemeen publiek waar men die invloed uiteindelijk
moet zoeken? Hoeveel lezers van dit blad kennen ‘dichters van fluweel’, ‘overal
zanikt bagger’ of ‘eenvouds lichte waters’? Maar dit is een aanstekelijk
geschreven boekje dat bewijst dat je taalkundig en zonder biografische details
boeiend over een dichter kunt schrijven. Dan blijkt ook hoe ijzersterk en rijk
Luceberts poëzie is. Ten slotte iets uit de bloemlezing, misschien een
waarschuwing voor op de gevel van het Letterkundig Museum: ‘Roem is een fata
morgana en dichters worden alleen bewierookt in heel kleine kamertjes, die op
slot zijn.’
Ton den Boon (ed.), Wie
wil stralen die moet branden. Citaten en aforismen van Lucebert. Met een
inleiding over de invloed van Lucebert op de Nederlandse taal. Varik: De
Weideblik, 2016. 95 p. € 7,50 (Molenstraat 6-6a, 4064 EG Varik lexiton@planet.nl).
| Eerder gepubliceerd in de rubriek 'Schoon & haaks' in De Parelduiker 21 (2016), nr. 5, pp. 66-67.
