zondag 12 mei 2019

Janneke van der Veer: Biografie van Diet Kramer (Recensie)

BIOGRAFIE VAN DIET KRAMER
 
Diet Kramer (1907-1965)? Een enkeling weet het misschien nog: de schrijfster van protestants-christelijke romans voor ‘oudere meisjes’ als Razende Roeltje en Roeland Westhout. Janneke van der Veer (1953), jarenlang hoofdredacteur van Boekenpost,  promoveerde met ‘Onrustig is ons hart’ op haar leven en schrijverschap. Ze noemt deze biografie ‘niet vanzelfsprekend’ en stelt dat Kramer vaak wordt verward met Rie Cramer (1887-1977). De drogistendochter Kramer, zo lezen we, doet ouderwets aan door de waarden die haar boeken pedagogisch uitdragen: harmonisch gezinsleven, vaderlandsliefde, arbeidszin en spaarzaamheid. De vraag is: kan een biografie ons iets zeggen als we de boeken van Kramer niet meer gaan lezen? Haar levensverhaal lijkt niet op dat van haar romanhelden: ‘In tegenstelling tot haar hoofdpersonen kwam zij niet gelouterd uit de strijd.’ Diet maakt een stevige indruk: komend uit een jongensgezin voetbalde ze op straat. Ze zette haar artistieke aspiraties door tegen de moraal van een middenstandsgezin in en debuteerde als zeventienjarige met een schets in De Telegraaf. Haar debuutroman, Stans van de Vijf-jarige, verscheen in 1924. In 1929 leerde ze op vakantie in Limburg haar toekomstige echtgenoot Wim Muller kennen. Enkele jaren later leverde dat drama op, en tegelijk spanning in het boek: Diet Kramer nam in 1933 de boot naar Nederlands-Indië, waar Muller rector was van het Bataviaasch Lyceum. Zijn vrouw en twee van zijn drie kinderen vertrokken kort daarvoor naar Nederland. Muller scheidde en trouwde met Diet met wie hij nog twee kinderen kreeg. Tijdens de Japanse bezetting was het gezin geïnterneerd. Muller stierf vlak voor de bevrijding, waarna Diet begin 1946 met de kinderen terugreisde naar Nederland. Ze ging samenwonen met het gezin van een vrouw die ook haar man had verloren. Een lesbische relatie sluit Van der Veer niet uit. De vrouw van Frits Philips bewonderde Kramers boeken en steunde haar financieel. Ze gaf het schrijven niet op, maar belandde, gebroken door het Indische avontuur, in psychiatrische instellingen. Diet Kramer stierf op haar 58-ste eenzaam in het antroposofische rusthuis Huize Novalis in Den Haag. Een schijnbaar onaantrekkelijk onderwerp levert een boeiende, gewetensvol vertelde levensgeschiedenis en een intrigerend tijdsbeeld op rond een vrouw die in verzuild Nederland en Indië de grenzen opzocht. Janneke van der Veer verdient alle lof voor dit rijk gedocumenteerde boek dat ook leest als pleidooi voor ouderwets vakwerk.

Janneke van der Veer, ‘Onrustig is ons hart’. Leven en schrijverschap van Diet Kramer (1907-1965). Schalkhaar: De Eierland Pers, 2018. 480 p. € 29,50 (Oerdijk 1c, 7433 AE Schalkhaar eierlandpers@kpnmail.nl)
 
| Eerder verschenen in de rubriek 'Schoon & haaks', De Parelduiker 23 (2018), nr. 3, pp. 72-73.