FERDINAND LANGEN GEPORTRETTEERD
Zijn pseudoniem doet vermoeden dat hij een Duitse emigrant was. Maar toen
Ferdinand Langen (1918-2016), schuilnaam
van Egbert Pannekoek, enige jaren geleden overleed, was hij de oudste schrijver
van Nederland. Zijn romans en verhalen, met vlotte titels als Hélène in het heelal, Wacht even, Brasem en Morgen kom ik terug verschenen van de jaren
veertig tot begin jaren zestig bij De Bezige Bij, Meulenhoff en De
Arbeiderspers en verkochten goed. Met Simon Carmiggelt en Annie M.G. Schmidt
trad Langen op in uitverkochte zalen. Blogger, antiquaar en margeuitgever Nick
ter Wal (1983) schreef voor de Hendrik de Vries-reeks van uitgeverij Passage een
boekje dat ons bijpraat over Langen die woonde in het Gooise Laren. Ter Wal
memoreert zijn contacten met Langen sinds 2008. Hij tikte zijn boekje De schrijfmachine op de Smith Corona die
hij van Langen erfde. De aanschaf was volgens hem geïnspireerd door de
schrijfmachine die Langen op het Antwerpse bureau van Willem Elsschot had
gezien. De reis dankte hij aan regelneef en hoofdredacteur van de Haagse Post Leo van Breen (zie De Parelduiker 2019/1). Inzage in uitgeverscorrespondentie
leert Ter Wal dat Langen ‘erg goed was in het verkopen van beloftes en het
verzinnen van smoezen’. Er bestaat een ‘schaduwoeuvre van spooktitels’: boeken
die nooit verschenen, maar waarvoor Langen wel voorschotten incasseerde. Het
lijkt geen wonder dat Langen begin jaren zestig zijn literaire carrière opgaf
en in de reclamewereld terecht kwam, waar hij opklom tot creative director bij topbureau Van Maanen, Ogilvy & Mather. Veel
wijzer over Langens boeken worden we niet: een bibliografie van de
boekpublicaties had niet misstaan. Het resultaat is het verhaal over een
biograaf op zoek naar een onderwerp en een onderwerp op zoek naar een biograaf:
‘hij was ervan overtuigd dat zijn werk aan kwaliteit niks had ingeboet.’ Of dit
een opmaat is voor een echte biografie? Ook
zonder dat vooruitzicht schreef Ter Wal vaardig een portret dat Langen weer enigszins
oprakelt uit de vergetelheid.
Nick ter Wal, De schrijfmachine.
Portret van Ferdinand Langen. Groningen: Passage, 2018. 57 pp. € 14,50 (info@uitgeverijpassage.nl)
| Eerder gepubliceerd in de rubriek 'Schoon & haaks' in De Parelduiker 24 (2019), nr. 2, p. 74.
